واکاوی معنایی رشد و کمال‌عقل در مسئولیت کیفری نوجوانان از منظر فقه و حقوق موضوعه

نویسنده

استادیار و مدیر گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تیران و پژوهشگر پسادکتری

چکیده

سن رشد و مسئولیت کیفری کودکان و نوجوانان، یکی از مسائل مهم و چالشی حقوق کیفری ایران و دیگر کشورها می­باشد، که مورد نقد و اعتراض حقوق­دانان  قرار گرفته و مورد اختلاف بین فقهای اسلامی نیز می­باشد. این سن که از آن اغلب به­عنوان بلوغ یاد می­شود، در کشورهای گوناگون، متفاوت است. در قوانین کیفری ایران، این سن متأثر از فقه امامیه می­باشد؛ که طبق نظر اکثر فقهای شیعه این سن برای دختران نه سال تمام قمری و برای پسران پانزده سال تمام قمری می­باشد؛ امّا در ماده 91ق.م.ا. کنار رشد، کمال­عقل مجرمان زیر 18 سال مورد بیان مقنن در بحث مسئولیّت مدنی نوجوانان قرار گرفته­است، که از آن به­تحوّلی شگرف در مسئولیّت کیفری نوجوانان یاد می­کنند، که به­نظر تشخیص رشد و کمال­عقل مجرمان کمتر از 18 سال مبنای فقهی دارد. لذا تحقیق حاضر در ابتدا به تبیین مفهوم رشد و مفاهیم مشابه آن یعنی کمال­عقل و تمییز پرداخته و اثبات می­شود که در اصطلاح فقهی و حقوقی، رشد تنها به مفهوم خاص مدنی اختصاص نداشته و قابل تعمیم به مسائل غیر مالی از جمله امور کیفری نیز می­باشد؛ چون که مسائل کیفری به مراتب مهم­تر از امور مالی می­باشد و به طریق اٌولی یا حدّاقل به وحدت ملاک و تنقیح مناط، رشد، در مسئولیت کیفری شرط است. برای این مدعا از قیاس اولویّت در مسئله رشد استناد شده و سپس به تبیین قید «کمال­عقل»؛ پرداخته شده­ و با بررسی تطبیقی موضوع سن تمییز، رشد، کمال­عقل و مسئولیّت کیفری از دیدگاه فقه، حقوق و نقد قوانین موجود، پیشنهادهایی درباره­ی سن مسئولیت کیفری اطفال متناسب با رشد عقلی و قوه­تمییز آن­ها داده می­شود و در نتیجه بازنگری در سنّ مسئولیت کیفری نوجوانان و اتخاذ رویه­ی واحد، ضروری به­نظر می­رسد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فصلنامه علمی آراء
دوره 2، شماره 11
اسفند 1397
صفحه 59-99

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار